اخلاق علمی و پژوهشی مجموعه ای از آداب و اصول اخلاقی است که قرار است توسط تمام اعضا یک جامعه علمی در فرآیند استفاده، تولید و نشر دانش رعایت شود. این آداب یا در قالب منشورهای حرفه ای مکتوب مدون شده است یا همچون اصول نانوشته مورد توافق متخصصان رشته های مختلف قرار گرفته است. منظور از اصول نانوشته ضوابطی است که افراد به درستی آن از گذشته باور دارند به عنوان مثال پژوهشگران می دانند که در فرآیند پژوهش اخلاقاً موظفند راستگویی و صداقت پیشه کنند. در مجموع، اخلاق علمی ضامن سلامت و استواری فرآیند تولید،اشتراک و نشر دانش است. در این راستا، سه گام اساسی ذیل را می توان بیان نمود:

گام اول: ارجاع دهی درست مقالات و متون علمی

یکی از اصول مهم اخلاق در پژوهش، ارجاع درست به پژوهش‌های دیگران می‌باشد. در واقع اگر به نحوی از مقاله دیگران، در مقاله استفاده شده است باید به طور کامل به آن مقاله ارجاع داده شود. اگر جمله‌ای بدون هیچگونه تغییر کپی شود در انتهای جمله باید نام مرجع اصلی مقاله ذکر شود و همچنین کل جمله نیز در داخل گیومه قرار بگیرد تا نشان داده شود این جمله از شما نیست و شما صرفا ًآن را نقل قول کرده‌اید. اما اگر جمله عیناً کپی نشده و مفهومی را که درمقاله عنوان شده ، از دیدگاه خود بازنویسی می‌کنید نیازی نیست جمله را در گیومه قرار دهید و صرفاً، کافی است در انتهای آن جملهمرجع اصلی ذکر شود.اگر جمله عیناً از مقاله دیگری کپی شود و آنرا در داخل گیومه قرار ندهید (فقط مرجع آنرا نوشته‌اید) دچار تقلب Plagiarism شده‌اید.

گام دوم: تشخیص متن کپی شده

با توجه به امکاناتی که برای داوران و استادان قرار داده می‌شود به سادگی می‌توان متن کپی شده در مقاله یا پایان نامه را تشخیص داد.برای این منظور از سایت های مختلف از جمله سایت گوگل و یا سایت www.plagiarism.com می‌توان استفاده کرد. در صورتیکه نتایج مقاله از مقاله دیگری کپی شده باشد، در این صورت نام تمامی نویسندگان مقاله وارد لیست سیاه (Black list) می شود. بیشتر مجلاتی که بر روی موضوعات تخصصی، مقاله چاپ می‌کنند کنسرسیوم‌های مشترک دارند و نام نویسندگان متقلب برای تمامی مجلات ارسال می شود؛ به این ترتیب مجلات حتی از داوری مقالاتی که توسط هر یک از این نویسندگان نوشته می‌شود، خودداری می‌کنند. حتی اگر مقاله یا پایان نامه پذیرفته شود و پس از آن مشخص شود که نتایج از مقاله دیگری کپی شده است، مقاله باطل شده و ضمن آنکه نام نویسندگان وارد لیست سیاه متقلبین می‌شود. در مورد شکل‌های استفاده شده در مقاله یا پایان نامه نیز می‌بایست مراقب باشید. در صورتیکه می‌خواهید از شکل مقاله دیگری در مقاله یا پایان نامه خود استفاده کنید، می‌بایست از نویسندگان مقاله و یا مسئولین مجله اجازه بگیرید. در این حالت در انتهای زیرنویس آن شکل، علاوه بر نوشتن مرجع اصلی، عبارتی همچون with permission نیز نوشته می‌شود.

گام سوم: داده سازی

سه نوع رایج تقلب Plagiarism ، ساختن جعلی نتایج (Data fabrication) و یا دستکاری نتایج برای رسیدن به نتیجه مطلوب (Data falsification) می‌باشد. در حالت Data fabrication، نویسنده با فرض انجام مثلاً پنج آزمایش و به دست آوردن پنج نتیجه از آزمایشات، طوری در مقاله یا پایان نامه وانمود می‌کند که گویی ده آزمایش را انجام داده و ده نتیجه آزمایش بدست آورده است. آنها را در مقاله یا پایان نامه گزارش می‌کند. در واقع در این حالت، نویسنده به صورت جعلی اطلاعات را ایجاد کرده و نتایج حاصل را در مقاله یا پایان نامه گزارش می‌کند. در حالت Data falsification ، نویسنده نتایج به دست آمده را به گونه‌ای عددسازی می‌کند که نتایج به وضعیت مطلوب نزدیک باشند. در این مورد، آزمایش و نتایج جدیدی جعل شده است. نویسندگان نتایج واقعی به دست آمده را طوری تغییر داده‌اند که مشابه حالت مورد انتظار باشد.

در این راستا، مجموعه ما با تکیه بر رعایت اصول اخلاقی سعی در ارتقاء کیفیت فعالیت های پژوهشی و علمی را دارد.